عوامل تأثیرگذار بر رفتارهای حفاظت از منابع آب در بین کشاورزان شهرستان زنجان: کاربرد نظریه انگیزش حفاظت

با توجه به اهمیت آب به منزله‌ی یکی از اصلی ­ترین نهاده ­های کشاورزی و در عین حال، تخریب منابع آب و وقوع بحران کم‌آبی در بخش کشاورزی در سال ­های اخیر و نیز با در نظر داشتن نقش محوری کشاورزان در برنامه ­ها و راهبردهای مدیریت پایدار منابع آب، این پژوهش با هدف بررسی عوامل تأثیرگذار بر رفتارهای حفاظت از منابع آبدر بین کشاورزان انجام گرفت. جامعه آماری این تحقیق را تمامی کشاورزان در مناطق روستایی بخش مرکزی شهرستان زنجان تشکیل دادند که 330 نفر از آنان با روش نمونه ­گیری چندمرحله ­ای برای انجام تحقیق انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ­ها پرسشنامه بود. پانلی از کارشناسان و متخصصان مرتبط، روایی محتوایی پرسشنامه را تأیید کرده و روایی سازه و پایایی ترکیبی ابزار پژوهش نیز با برآورد مدل اندازه ­گیری و پس از انجام اصلاحات لازم به دست آمد. با توجه به نتایج کسب شده، بیشتر کشاورزان مورد مطالعه به‌اندازه کافی رفتارها و اقدامات مختلف مرتبط با حفاظت از منابع آب (شامل اقدامات مرتبط با محصول، اقدامات مرتبط با آبیاری، اقدامات مرتبط با خاک و اقدامات مرتبط با تجهیزات و فناوری) را رعایت نکرده و به میزان نسبتاً اندکی آن‌ها را انجام می ­دادند. همچنین، نتایج حاصل از برآورد دو مدل ساختاری با استفاده از تکنیک چند متغیره مدل ­سازی معادلات ساختاری نشان داد که دو سازه اصلی نظریه انگیزش حفاظت، شامل ارزیابی تهدید و ارزیابی مقابله (با تبیین 55 درصد از واریانس) و نیز پنج مؤلفه آن شامل حساسیت درک شده، شدت درک شده، اثربخشی پاسخ، هزینه ­های پاسخ و خودکارآمدی (با تبیین 60 درصد واریانس)، هر یک دارای اثر معنی ­داری بر رفتار حفاظت از منابع آب بودند. در مجموع، یافته ­های این پژوهش اعتبار و کارایی نظریه انگیزش حفاظت در زمینه تبیین و پیش ­بینی رفتارهای طرفدار زیست ­محیطی از جمله حفاظت از منابع آب را تأیید کرد.